Odpowiedzialność finansowa pracownika za szkodę wyrządzoną podczas pracy

Odpowiedzialność materialna pracowników jest istotnym zagadnieniem zarówno z punktu widzenia pracownika, jak i pracodawcy.

Pracownikiem jest w szczególności osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, ale również na podstawie m.in. mianowania, czy powołania, a jedną z ważniejszych kwestii, które pracownik powinien mieć na względzie przy podejmowaniu zatrudnienia jest jego odpowiedzialność wobec pracodawcy za wyrządzone szkody.

Z punktu widzenia pracodawcy kwestia odpowiedzialności pracownika za wyrządzone szkody jest ważnym elementem podczas prowadzenia przez niego działalności gospodarczej. Pracodawca bowiem, powinien być świadomy w jakich sytuacjach i do jakiej wysokości będzie mógł liczyć na odszkodowanie od pracownika za wyrządzoną przez niego szkodę.

Kiedy pracownik odpowiada, a kiedy nie?

Kodeks pracy wyróżnia odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi oraz odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy, która jest przedmiotem niniejszego artykułu.

Pracodawca za szkodę, która zostanie mu wyrządzona przez pracownika, może domagać się wyłącznie odszkodowania pieniężnego, a niemożliwe jest np. żądanie naprawienia szkody.

Pracownik ponosi odpowiedzialność materialną w przypadku łącznego zaistnienia następujących przesłanek:

• powstanie szkody w mieniu pracodawcy,
• wyrządzenie szkody wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych,
• wina pracownika.

Pracodawca, który chce dochodzić odszkodowania od pracownika musi wykazać okoliczności takie jak: poniesiona szkoda oraz jej wysokość, powstanie szkody w konsekwencji niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, wina pracownika oraz adekwatny związek przyczynowy.

Pracownik ponosi finansową odpowiedzialność za całą wyrządzoną szkodę, czy tylko do pewnej wysokości?

Pracownik ponosi odpowiedzialność jedynie w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę, a jej wysokość co do zasady w przepisach kodeksu pracy została ograniczona.

Sytuacja taka zachodzi w przypadkach wyrządzenia szkody w postaci winy nieumyślnej, tj. obejmującej lekkie lub rażące niedbalstwo albo niedołożenie należytej staranności. W takim przypadku wysokość odszkodowania ograniczona jest do trzymiesięcznego wynagrodzenia pracownika, które przysługiwało mu w dniu popełnienia szkody. Co ważne, pracownik nie odpowiada w powyższej sytuacji z tytułu utraconych przez pracodawcę korzyści.

Przykład

Pan Piotr, ze swojej winy, nieumyślnie uszkodził maszynę do produkcji waty cukrowej swojego pracodawcy, z której działania pracodawca czerpał korzyści. W takiej sytuacji Pan Piotr odpowie za wyrządzoną szkodę do wysokości kosztów naprawy maszyny, ale maksymalnie do trzymiesięcznego wynagrodzenia, które przysługiwało mu w dniu popełnienia szkody. Nie odpowie przy tym za utracony zysk pracodawcy, który mógłby uzyskać gdyby maszyna do waty cukrowej nie została uszkodzona.

Co zaś w sytuacji, gdy pracownik celowo wyrządza szkodę?

Odszkodowanie w pełnej wysokości jest możliwe wyłącznie w przypadku zaistnienia kolejnej, dodatkowej przesłanki tj. wyrządzenia przez pracownika szkody umyślnie. Zamiar pracownika musi obejmować nie tylko umyślne naruszenie obowiązków, ale także skutek swojego działania lub zaniechania. Umyślność obejmuje zamiar bezpośredni (chęć wyrządzenia szkody) oraz zamiar ewentualny (przewidywanie możliwości powstania szkody i godzenie się na to).

Przykład

Pan Jan pod wpływem emocji, celowo uszkodził maszynę do produkcji waty cukrowej pracodawcy. Maszyna był uszkodzona przez dwa tygodnie, wobec czego nie można było jej używać do pracy. Koszt naprawy maszyny kosztował 2 000 zł.  Z uwagi na niesprawność sprzętu przez okres dwóch tygodni, pracodawca oszacował stratę ma kwotę 1 000 zł. W związku z tym, że sprzęt został uszkodzony umyślnie, pracodawca będzie mógł dochodzić od Pana Jana zarówno zwrotu kosztów naprawy sprzętu, strat związanych z niedziałającym sprzętu i to bez ograniczenia trzymiesięcznego wynagrodzenia.

Czy możliwe jest rozwiązanie sprawy w sposób ugodowy?

Oczywiście odpowiedź brzmi - tak. Pracownik wraz z pracodawcą mogą zawrzeć ugodę w zakresie naprawienia szkody, która będzie przewidywać m.in. obniżenie wysokości odszkodowania.